Op zoek naar een oplossing voor online inbreuken

Aanleiding voor het dossier ‘Online inbreuken’ is een door de Tweede Kamer aangenomen motie over onopzettelijke inbreuken door (semi)particuliere internetgebruikers. Volgens de kamer worden zij daarvoor soms erg zwaar afgestraft met vorderingen van commerciële bureaus. De Federatie Beeldrechten onderzoekt een oplossing voor zowel gedupeerde fotografen als argeloze beeldgebruikers.

Een beeld van internet plukken en dit weer gebruiken op een eigen website of voor een eigen blog. Het is zo gebeurd, maar zonder toestemming van de rechthebbende kan het een onaangename verrassing opleveren in de vorm van een dwangsom. In november 2020 uitte een kamerlid van Groen Links zijn zorg over de flinke sommatiesommen waarmee sommige commerciële fotobureaus nietsvermoedende particuliere bloggers overvallen na zo’n ‘onbedoelde’ inbreuk. De Tweede Kamer nam de volgende motie aan:

In gesprek met ministeries

De motie stelt dat fotografen enerzijds recht hebben op een eerlijke vergoeding en dat particuliere internetgebruikers anderzijds regelmatig zonder opzet inbreuk maken op het auteursrecht van die fotografen. De motie verzoekt de minister om in gesprek te gaan met fotografenverenigingen over het voorlichten van gebruikers van foto’s en over de tarieven en procedures in geval van onopzettelijke inbreuken. Inmiddels heeft de federatiewerkgroep ‘Online inbreuken’ overleg gehad met vertegenwoordigers van de ministeries van Justitie en Veiligheid en is een aantal uitgangspunten geformuleerd.

Reactie werkgroep

In de eerste plaats benadrukt de werkgroep dat er op massale schaal inbreuk wordt gepleegd op het auteursrecht van fotografen en dat zij zich daardoor soms gedwongen zien stevige maatregelen te treffen. Bij het onderzoeken van het door de Tweede Kamer gestelde probleem maakt de werkgroep onderscheid in verschillende vormen van gebruik:

1. Particulier gebruik van beeld

2. Semiparticulier gebruik van beeld, door bijvoorbeeld verenigingen (zoals een volleybalvereniging of een wandelclub)

3. Professioneel gebruik door zzp’ers en bloggers die verdienen aan bij de blogs geplaatste advertenties

4. Ander (groter) professioneel gebruik

Focus op (semi)particulier gebruik

De Federatie Beeldrechten wil de bestaande markt niet in de weg zitten en richt zich bij de benadering van dit probleem dan ook vooral op categorie 1 en 2. Elke (semi)particuliere gebruiker van het internet kan afbeeldingen downloaden en deze voor verschillende doeleinden gebruiken. Daarvoor krijgt de maker zelden een vergoeding. Kunnen we een laagdrempelig, soepel werkend systeem vinden waarmee een lokale volleybalvereniging, het plaatselijk zangkoor of de schrijver van een lifestyle blog voor een schappelijke prijs beeldmateriaal van internet kan gebruiken? Dat is de vraag waar de werkgroep zich in dit dossier over buigt.

Maar in de eerste plaats wordt er een onderzoekstraject opgestart om in het probleem beter in kaart te brengen. Vervolgens kan aan de hand van de antwoorden naar een antwoord worden gezocht. Daarin gaan we met alle stakeholders om tafel: beeldmakers, beeldaanbieders en beeldgebruikers.

STAND VAN ZAKEN

Online inbreuken in beeld
Online gebruik van niet gelicentieerd beeld door particulieren, zzp'ers en kleine verenigingen en stichtingen

De Federatie Beeldrechten presenteert het rapport Online inbreuken in beeld op basis van het onderzoek uitgevoerd door Atlas Research en IViR.

De resultaten laten zien dat het om een aanzienlijk aantal inbreuken gaat dat jaarlijks plaatsvindt door de onderzochte categorieën ‘kleine gebruikers’. Het gaat om zeker zo’n 368.000 online inbreuken. Als we kijken naar de potentiële licentiewaarde van deze inbreuken gaat het om zo’n €36,4 miljoen, een substantieel bedrag.

Andere belangrijke resultaten zijn dat professionele fotografen een gebrek aan respect voor het vak ervaren in het contact met deze gebruikers en daarnaast de betalingsbereidheid en de kennis met betrekking tot het auteursrecht van de ‘kleine gebruikers’ laag is.

Naar aanleiding van dit rapport gaat de federatie graag in gesprek met het Ministerie van OCW, de branche en andere stakeholders om te kijken naar mogelijke vervolgstappen. De federatie geeft hiervoor een eerste aanzet door de volgende aanbevelingen te doen:

• Een publiekscampagne om kennis over rechtmatig beeldgebruik te bevorderen en waardering voor het vak te vergroten;

• Verdiepend onderzoek in samenwerking met het werkveld naar nut en noodzaak van een online kennisplatform voor beeldgebruik en onderzoek naar nut en noodzaak van een toegankelijk (voor de gebruiker) en eerlijk (voor de beeldmaker) tarief voor specifiek deze categorieën gebruikers.

Voor de volledige resultaten verwijzen wij naar het rapport en de samenvatting.

Vrijdag 28 maart j.l. is het rapport naar de Tweede Kamer verstuurd: Kamerbrief bij rapport over online inbreuken in beeld | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl.

Citaat uit de kamerbrief:

"Ik begrijp de zorgen van de fotografen goed en neem de constateringen in het rapport serieus. Het principe dat makers een eerlijke vergoeding verdienen (fair pay), ook voor het gebruik van hun werk door derden, is zonder uitzondering een belangrijke voorwaarde voor iedere maker. Ik zal over de gestelde problematiek en mogelijke oplossingen dan ook in gesprek blijven met de Federatie Beeldrechten. Oog voor de complexiteit is daarbij van belang, evenals het bevorderen van kennis bij kleine gebruikers over de auteursrechtelijke aspecten aan het gebruik van professioneel beeld."
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins

Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Ministerie van OCW.

Start onderzoek

In mei 2024 start het onderzoek naar online inbreuken, uitgevoerd door Atlas Research.

Met dit onderzoek wil de federatie aard, omvang en economische waarde in kaart brengen van het online gebruik van niet gelicentieerd beeld door particulieren, kleine niet-commerciële initiatieven en kleine zelfstandigen.

De uitkomsten geven inzicht en kunnen dienen als een eerste aanzet richting eventueel benodigde oplossingen en/of maatregelen. Naar verwachting wordt het onderzoek medio oktober 2024 afgerond.

Het onderzoek wordt mede gefinancierd door het Ministerie van OCW en de resultaten worden o.a. aangeboden aan Tweede Kamerleden.

Stakeholder bijeenkomst

Na een bijeenkomst met diverse betrokken partijen in het voorjaar van 2022 zijn we gezamenlijk tot de conclusie gekomen dat er meer kennis, zowel kwantitatief als kwalitatief, over het probleem van online inbreuken nodig is om tot een mogelijke oplossing te komen. Een volgende stap wordt een mogelijk onderzoek om de benodigde inzichten te verzamelen.

Rapport Online Inbreuken in beeld
Feiten & aanbevelingen Federatie Beeldrechten